สารบัญ
- บทนำ
- งานวิจัยระดับโลกชี้! ผู้มีภาวะใบหน้าพร่ามีมากกว่าที่คิด
- ภาวะใบหน้าพร่าไม่ใช่แค่จำหน้าไม่ได้ แต่กระทบการรับรู้หลายด้าน
- ผลกระทบที่เกิดจากภาวะใบหน้าพร่า
- 6 วิธีช่วยรับมือภาวะใบหน้าพร่า
- สาเหตุและพื้นฐานทางสมองของภาวะใบหน้าพร่า
- ฉันมีภาวะใบหน้าพร่าไหม?
- ภาวะใบหน้าพร่าไม่ใช่เรื่องน่ากลัว
- คำถาม–คำตอบ (Q&A)
บทนำ
ภาวะจำหน้าคนไม่ได้ (Prosopagnosia หรือใบหน้าพร่า) เป็นภาวะที่เกิดขึ้นบ่อยกว่าที่หลายคนคาดคิด หลายคนเข้าใจผิดคิดว่าตัวเองความจำไม่ดี แต่จริง ๆ KUBET แล้วอาจมาจากการที่สมองมีปัญหาในการประมวลผลและจดจำใบหน้าของคนอื่น งานวิจัยล่าสุดที่ตีพิมพ์ในวารสาร Cortex พบว่า ทุกๆ 33 คน จะมี 1 คนที่มีภาวะใบหน้าพร่า KUBET ซึ่งสูงกว่าการประเมินเดิมที่คาดไว้เพียง 2–2.5% แม้แต่ดาราฮอลลีวูดอย่าง แบรด พิตต์ ก็เคยออกมาเปิดเผยว่าเขาทุกข์กับภาวะนี้ ทำให้ถูกเข้าใจผิดว่าเย่อหยิ่งหรือไม่เป็นมิตร KUBET จะเห็นได้ว่าภาวะนี้ส่งผลกับชีวิตสังคมได้ไม่น้อยเลยทีเดียว
| หัวข้อ | รายละเอียด |
|---|---|
| ชื่อภาวะ | Prosopagnosia (ภาวะจำหน้าคนไม่ได้ / ใบหน้าพร่า) |
| ลักษณะสำคัญ | สมองมีปัญหาในการประมวลผลและจดจำใบหน้าของคนอื่น |
| ความเข้าใจผิดที่พบบ่อย | คิดว่าตัวเอง “ความจำไม่ดี” แต่จริง ๆ เป็นปัญหาการจำใบหน้าโดยเฉพาะ |
| ความชุกของโรค | พบประมาณ 1 ใน 33 คน สูงกว่าที่เคยเชื่อ (เดิมประเมินเพียง 2–2.5%) |
งานวิจัยระดับโลกชี้! ผู้มีภาวะใบหน้าพร่ามีมากกว่าที่คิด
งานวิจัยจาก Harvard Medical School และ Boston Healthcare System ทำการเก็บข้อมูลจากผู้เข้าร่วม 3,341 คน ผ่านแบบสอบถามออนไลน์ KUBET และแบบทดสอบการจดจำใบหน้า 2 ประเภท ได้แก่
แบบทดสอบจำใบหน้าใหม่
แบบทดสอบจำใบหน้าคนดัง
ผลลัพธ์พบว่า
31 คนมีภาวะใบหน้าพร่าแบบรุนแรง
72 คนมีภาวะแบบไม่รุนแรง
งานวิจัยยังเสนอว่าความสามารถในการจำใบหน้าไม่ได้แบ่งเป็น “ปกติหรือผิดปกติ” แบบตายตัว แต่เป็นเส้นต่อเนื่องที่ขึ้นอยู่กับประสบการณ์และช่วงเวลา KUBET
หากนำข้อมูลนี้มาคำนวณกับประชากรไต้หวันประมาณ 23.57 ล้านคน คาดว่าอาจมี มากถึง 720,000 คนที่มีภาวะใบหน้าพร่า
ภาวะใบหน้าพร่าไม่ใช่แค่จำหน้าไม่ได้ แต่กระทบการรับรู้หลายด้าน
ตามคำแนะนำของ NHS ประเทศอังกฤษ KUBET ผู้มีภาวะใบหน้าพร่าอาจเผชิญปัญหาเพิ่มเติม เช่น
แยกแยะอารมณ์จากสีหน้าคนอื่นได้ยาก
เดายากว่าอีกฝ่ายอายุเท่าไหร่หรือเพศอะไร
ดูซีรีส์หรือหนังแล้วสับสนตัวละคร
แยกหน้าสัตว์ประเภทต่างๆ ไม่ค่อยออก
แยกความต่างของรถหรือสิ่งของบางชนิดไม่ได้
นี่เป็น “อุปสรรคที่มองไม่เห็น” ที่อาจสร้างความเครียดในชีวิตประจำวันโดยไม่รู้ตัว KUBET
ผลกระทบที่เกิดจากภาวะใบหน้าพร่า
เกิดอุปสรรคด้านสังคม
จำหน้าเพื่อนไม่ได้ จำหน้าญาติไม่ได้ อาจทำให้เกิดความเข้าใจผิด อาย หรือไม่อยากเข้าสังคม
รู้สึกท้อ เครียด หรือซึมเศร้า
ผู้ป่วยมักโทษว่าตัวเองจำไม่เก่ง หรือเข้าสังคมไม่ดี ทำให้รู้สึกแย่สะสม KUBET
กระทบพัฒนาการในเด็กกลุ่มออทิสติก
ภาวะนี้พบร่วมกับออทิสติกบางส่วน อาจทำให้การเข้าสังคมและพัฒนาการล่าช้า
มีผลต่อการเรียนหรืออาชีพบางประเภท
โดยเฉพาะงานที่ต้องจำหน้าคน เช่น แพทย์ พยาบาล ครู พนักงานเซอร์วิส หรือฝ่ายขาย
6 วิธีช่วยรับมือภาวะใบหน้าพร่า (ตามคำแนะนำของ NHS – ฉบับขยาย)
1. บอกคนรอบตัวล่วงหน้า
“ผม/ฉันมีปัญหาจำหน้าได้ไม่ดี ถ้าจำผิดต้องขออภัยนะครับ/ค่ะ”
2. ให้ครอบครัวหรือเพื่อนช่วยคอยแนะนำ
3. ขอให้คนตรงหน้าแนะนำตัวซ้ำ
“ขอโทษนะครับ ผมกลัวจำผิด ช่วยบอกชื่ออีกครั้งได้ไหมครับ”
4. โฟกัสลักษณะอื่นที่ไม่ใช่ใบหน้า เช่น เสียง วิธีเดิน กิริยา การแต่งตัว รูปร่าง
5. จดจำ “3 จุดสำคัญ” เช่น ทรงผม เสื้อผ้า จุดเด่นร่างกาย
6. ใช้ตัวช่วยอย่างโน้ตหรือแอป เช่น บันทึกชื่อ บันทึกการแต่งตัว หรือหัวข้อที่คุยกัน
สาเหตุและพื้นฐานทางสมองของภาวะใบหน้าพร่า
งานวิจัยพบว่าอาจเกิดจาก:
ความแตกต่างทางพัฒนาการของสมอง โดยเฉพาะบริเวณ Fusiform Gyrus
ผลข้างเคียงจากอุบัติเหตุหรือโรคหลอดเลือดสมอง
โรคเสื่อมของระบบประสาท เช่น อัลไซเมอร์
ปัจจัยทางพันธุกรรม
ส่วนใหญ่เป็น “แบบกำเนิด” อยู่กับคนคนนั้นตั้งแต่เล็กและคงอยู่ตลอดชีวิต KUBET
ฉันมีภาวะใบหน้าพร่าไหม?
คุณอาจมีภาวะนี้ หากมักพบเหตุการณ์เหล่านี้:
เพื่อนเปลี่ยนทรงผมแล้วจำไม่ได้
ดูหนังแล้วสับสนตัวละครเมื่อเปลี่ยนชุด
เรียกชื่อเพื่อนร่วมงานผิดบ่อย
เจอคนในบ้านนอกสถานที่แล้วจำไม่ได้
เข้าใจผิดว่าคนใส่หน้ากากเป็นอีกคน
แบบทดสอบที่ใช้ตรวจทั่วไป ได้แก่:
CFMT (Cambridge Face Memory Test)
แบบทดสอบจำคนดัง
หากสงสัย ควรปรึกษานักประสาทวิทยาหรือผู้เชี่ยวชาญด้านประสาทจิตวิทยาคลินิก
ภาวะใบหน้าพร่าไม่ใช่เรื่องน่ากลัว
แม้ยังไม่มียารักษา แต่สามารถใช้วิธีจดจำรูปแบบอื่น ใช้เทคโนโลยี และใช้ทักษะทางสังคมมาช่วยได้ หากรู้เร็ว ก็จะยิ่งปรับตัวได้เร็ว KUBET และลดความอึดอัดในชีวิตประจำวันได้มากขึ้น
คำถาม–คำตอบ (Q&A)
1) ถาม: ภาวะใบหน้าพร่าเกิดจากความจำไม่ดีหรือไม่?
ตอบ: ไม่ใช่ ภาวะนี้เกิดจากสมองประมวลผลใบหน้าได้ไม่ดี ไม่ได้เกี่ยวกับความจำโดยตรง คนที่มีภาวะนี้ยังจำข้อมูลอื่นได้ปกติ
2) ถาม: ภาวะใบหน้าพร่ารักษาหายไหม?
ตอบ: ปัจจุบันยังไม่มียารักษา แต่สามารถปรับตัวด้วยเทคนิคต่าง ๆ เช่น จดจำเสียง เสื้อผ้า หรือใช้แอปช่วยจำใบหน้า
3) ถาม: จะรู้ได้อย่างไรว่าตัวเองมีภาวะใบหน้าพร่า?
ตอบ: หากจำหน้าคนไม่ได้บ่อย ๆ แม้เป็นคนใกล้ตัว หรือดูหนังแล้วสับสนตัวละครง่าย ควรลองทำแบบทดสอบ CFMT หรือปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสมอง
4) ถาม: เด็กออทิสติกมีโอกาสมีภาวะนี้มากกว่าคนทั่วไปไหม?
ตอบ: ใช่ งานวิจัยพบว่ามีกลุ่มอาการที่ทับซ้อนกัน ซึ่งอาจทำให้การเข้าสังคมและพัฒนาการของเด็กออทิสติกยากขึ้น
5) ถาม: หากมีภาวะใบหน้าพร่า ควรบอกคนรอบตัวไหม?
ตอบ: ควรบอกอย่างสุภาพ เพราะช่วยให้คนรอบข้างเข้าใจสถานการณ์ ลดความเข้าใจผิด และทำให้ปฏิสัมพันธ์ง่ายขึ้นมาก
นื้อหาที่น่าสนใจ:
